Prava pacijenata

Z A K O N

O PRAVIMA PACIJENATA

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se prava pacijenata prilikom korišćenja zdravstvene

zaštite, način ostvarivanja i način zaštite tih prava, kao i druga pitanja u vezi sa

pravima i dužnostima pacijenata.

Značenje izraza u ovom zakonu

Član 2.

Osnovni pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:

1) pacijent je lice, odnosno osigurano lice u smislu Zakona o zdravstvenom

osiguranju, bolesno ili zdravo, koje zatraži ili kome se pruža zdravstvena usluga radi

očuvanja i unapređenja zdravlja, sprečavanja, suzbijanja i ranog otkrivanja bolesti,

povreda i drugih poremećaja zdravlja i blagovremenog i efikasnog lečenja i

rehabilitacije;

2) medicinska mera je zdravstvena usluga koja se pruža u preventivne,

dijagnostičke, terapijske i rehabilitacione svrhe;

3) dete je lice do navršenih 18 godina života;

4) sposobnost za rasuđivanje deteta koje je navršilo 15 godina života, u

smislu ovog zakona, podrazumeva sposobnost deteta da razume prirodu svog

zdravstvenog stanja, svrhu medicinske mere koja se predlaže, rizike i posledice

preduzimanja i nepreduzimanja mere, kao i sposobnost da dobijene informacije

odmeri u procesu donošenja odluke;

5) članovima uže porodice smatraju se: supružnik ili vanbračni partner,

deca, braća, sestre, roditelji, usvojitelj, usvojenik i druga lica koja žive u zajedničkom

porodičnom domaćinstvu sa pacijentom.

Pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu u gramatičkom muškom rodu,

podrazumevaju prirodni muški i ženski rod lica na koje se odnose.

Član 3.

Pacijentu se garantuje jednako pravo na kvalitetnu i kontinuiranu zdravstvenu

zaštitu u skladu sa njegovim zdravstvenim stanjem, opšteprihvaćenim stručnim

standardima i etičkim načelima, u najboljem interesu pacijenta i uz poštovanje

njegovih ličnih stavova.

Ostvarivanje prava iz stava 1. ovog člana zasniva se na partnerskom odnosu

pacijenta kao primaoca zdravstvenih usluga i zdravstvenog radnika, odnosno

zdravstvenog saradnika kao davaoca zdravstvenih usluga.

Partnerski odnos iz stava 2. ovog člana podrazumeva uzajamno poverenje i

poštovanje između pacijenta i zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog

saradnika na svim nivoima zdravstvene zaštite, kao prava i dužnosti partnera u tom

odnosu.

Član 4.

Ovaj zakon primenjuje se i na strane državljane koji ostvaruju zdravstvenu

zaštitu u Republici Srbiji, u skladu sa zakonom i potvrđenim međunarodnim

sporazumima.

Član 5.

Ovaj zakon primenjuje se na zdravstvene ustanove, druge oblike zdravstvene

službe (u daljem tekstu: privatna praksa), organizacione jedinice visokoškolskih

ustanova zdravstvene struke koje obavljaju zdravstvenu delatnost, druga pravna lica

za koja je posebnim zakonom predviđeno da obavljaju i određene poslove iz

zdravstvene delatnosti i zdravstvenog osiguranja, kao i na zdravstvene radnike i

zdravstvene saradnike.

II. PRAVA PACIJENATA

Pravo na dostupnost zdravstvene zaštite

Član 6.

Pacijent ima pravo na dostupnu i kvalitetnu zdravstvenu zaštitu, u skladu sa

svojim zdravstvenim stanjem, a u granicama materijalnih mogućnosti sistema

zdravstvene zaštite.

U postupku ostvarivanja zdravstvene zaštite, pacijent ima pravo na jednak

pristup zdravstvenoj službi, bez diskriminacije u odnosu na finansijske mogućnosti,

mesto stanovanja, vrstu oboljenja, vreme pristupa zdravstvenoj službi ili u odnosu na

neku drugu različitost koja može da bude uzrok diskriminacije.

Pravo na informacije

Član 7.

Pacijent ima pravo na sve vrste informacija o stanju svoga zdravlja,

zdravstvenoj službi i načinu kako je koristi, kao i na sve informacije koje su na

osnovu naučnih istraživanja i tehnoloških inovacija dostupne.

Pacijent ima pravo na informacije o pravima iz zdravstvenog osiguranja i

postupcima za ostvarivanje tih prava.

Pacijent ima pravo da informacije iz st. 1. i 2. ovog člana, dobije

blagovremeno i na način koji je u njegovom najboljem interesu.

Pacijent ima pravo na informaciju o imenu i prezimenu i profesionalnom

statusu zdravstvenih radnika, odnosno zdravstvenih saradnika koji učestvuju u

preduzimanju medicinskih mera i postupku njegovog lečenja uopšte.

Pravo na preventivne mere

Član 8.

Pacijent ima pravo na odgovarajuće zdravstvene usluge radi očuvanja i

unapređenja zdravlja, sprečavanja, suzbijanja i ranog otkrivanja bolesti i drugih

poremećaja zdravlja.

Zdravstvena ustanova ima obavezu sprovođenja preventivnih mera iz stava

1. ovog člana, podizanjem svesti ljudi i obezbeđivanjem zdravstvenih usluga u

odgovarajućim intervalima, za grupacije stanovništva koje su izložene povećanom

riziku obolevanja, u skladu sa zakonom.

Pravo na kvalitet pružanja zdravstvene usluge

Član 9.

Pacijent ima pravo na blagovremenu i kvalitetnu zdravstvenu uslugu, u skladu

sa zdravstvenim stanjem i utvrđenim stručnim standardima.

Pravo na kvalitet zdravstvene usluge podrazumeva odgovarajući nivo

pružanja zdravstvenih usluga i humanog odnosa prema pacijentu.

Pravo na bezbednost pacijenta

Član 10.

Pacijent ima pravo na bezbednost u ostvarivanju zdravstvene zaštite, u

skladu sa savremenim dostignućima zdravstvene struke i nauke, s ciljem postizanja

najpovoljnijeg ishoda lečenja i smanjenja rizika za nastanak neželjenih posledica po

zdravlje pacijenta, na najmanju moguću meru.

Zdravstvena ustanova je dužna da se stara o bezbednosti u pružanju

zdravstvene zaštite, kao i da kontinuirano prati faktore rizika i preduzima mere za

njihovo smanjenje, u skladu sa propisima kojima se uređuje oblast kvaliteta u

zdravstvenoj zaštiti.

Pacijent ne može trpeti štetu prouzrokovanu neadekvatnim funkcionisanjem

zdravstvene službe.

Pravo na obaveštenje

Član 11.

Pacijent ima pravo da od nadležnog zdravstvenog radnika blagovremeno

dobije obaveštenje, koje mu je potrebno kako bi doneo odluku da pristane ili ne

pristane na predloženu medicinsku meru.

Obaveštenje iz stava 1. ovog člana obuhvata:

1) dijagnozu i prognozu bolesti;

2) kratak opis, cilj i korist od predložene medicinske mere, vreme trajanja i

moguće posledice preduzimanja odnosno nepreduzimanja predložene medicinske

mere;

3) vrstu i verovatnoću mogućih rizika, bolne i druge sporedne ili trajne

posledice;

4) alternativne metode lečenja;

5) moguće promene pacijentovog stanja posle preduzimanja predložene

medicinske mere, kao i moguće nužne promene u načinu života pacijenata;

6) dejstvo lekova i moguće sporedne posledice tog dejstva.

Obaveštenje iz st. 1. i 2. ovog člana nadležni zdravstveni radnik dužan je dati

pacijentu i bez traženja.

Obaveštenje daje nadležni zdravstveni radnik usmeno i na način koji je

razumljiv pacijentu, vodeći računa o njegovoj starosti, obrazovanju i emocionalnom

stanju. Ako nadležni zdravstveni radnik proceni da pacijent, iz bilo kog razloga, ne

razume dato obaveštenje, obaveštenje se može dati članu pacijentove uže porodice.

Ako pacijent ne poznaje jezik koji je u službenoj upotrebi na teritoriji

zdravstvene ustanove, mora mu se obezbediti prevodilac, a ako je pacijent

gluvonem, mora mu se obezbediti tumač, u skladu sa zakonom.

Pacijent se može odreći prava na obaveštenje, osim obaveštenja o tome da

je predložena medicinska mera potrebna i da nije bez znatnog rizika, odnosno da je

rizično njeno nepreduzimanje.

Nadležni zdravstveni radnik može, izuzetno, prećutati dijagnozu, tok

predložene medicinske mere i njene rizike, ili obaveštenje o tome umanjiti, ako

postoji ozbiljna opasnost da će obaveštenjem znatno naškoditi zdravlju pacijenta. U

tom slučaju obaveštenje se mora dati članu uže porodice pacijenta.

U postupku ostvarivanja zdravstvene zaštite, dete koje je sposobno za

rasuđivanje, bez obzira na godine života, ima pravo na poverljivo savetovanje i bez

pristanka roditelja, kada je to u najboljem interesu deteta.

Pacijent odnosno zakonski zastupnik ima pravo na obaveštenje i uvid u

troškove lečenja pacijenta.

Nadležni zdravstveni radnik u medicinsku dokumentaciju unosi podatak da je

pacijentu, članu uže porodice, odnosno zakonskom zastupniku, dao obaveštenje o

podacima iz st. 1. i 2. ovog člana.

Pravo na slobodan izbor

Član 12.

Pacijent ima pravo na slobodan izbor doktora medicine, odnosno doktora

stomatologije, zdravstvene ustanove, kao i slobodan izbor predloženih medicinskih

mera, u skladu sa zakonom kojim se uređuje oblast zdravstvene zaštite i zakonom

kojim se uređuje oblast zdravstvenog osiguranja.

Pravo na drugo stručno mišljenje

Član 13.

Pacijent ima pravo da od doktora medicine, odnosno doktora stomatologije,

koji nije direktno učestvovao u pružanju zdravstvene usluge, zatraži drugo stručno

mišljenje o stanju svoga zdravlja.

Pravo iz stava 1. ovog člana pacijent ostvaruje na lični zahtev.

Zdravstvena ustanova je dužna da na vidnom mestu istakne i redovno

ažurira, spisak organizacionih jednica i doktora medicine, odnosno doktora

stomatologije, koji pružaju zdravstvene usluge u toj organizacionoj jedinici.

Pravo na privatnost i poverljivost

Član 14.

Pacijent ima pravo na poverljivost svih ličnih informacija, koje je saopštio

nadležnom zdravstvenom radniku, odnosno zdravstvenom saradniku, uključujući i

one koje se odnose na stanje njegovog zdravlja i potencijalne dijagnostičke i

terapijske procedure, kao i pravo na zaštitu svoje privatnosti tokom sprovođenja

dijagnostičkih ispitivanja i lečenja u celini.

Zabranjeno je da nadležni zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik,

saopšti drugim licima lične informacije iz stava 1. ovog člana.

- 5 -

Pregledu pacijenta i preduzimanju medicinskih mera uopšte, mogu

prisustvovati samo oni zdravstveni radnici, odnosno zdravstveni saradnici koji

neposredno učestvuju u pregledu pacijenta i preduzimanju medicinskih mera.

Po pravilu, pregledu pacijenta i preduzimanju drugih medicinskih mera, mogu

prisustvovati učenici i studenti škola i visokoškolskih ustanova zdravstvene struke, u

svrhu obavljanja praktične nastave, kao i zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici,

u toku obavljanja pripravničkog staža i stručnog usavršavanja, osim ako to pacijent

odbije.

Pacijent može dati pristanak i za prisutnost drugih lica, prilikom njegovog

pregleda i preduzimanja medicinskih mera uopšte.

Na izričit zahtev pacijenta, pregledu koji obavlja nadležni doktor medicine,

odnosno doktor stomatologije, ne mogu prisustvovati drugi zdravstveni radnici,

odnosno zdravstveni saradnici.

Tokom boravka u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi, pacijent ima pravo

primanja posetilaca, u skladu sa kućnim redom zdravstvene ustanove, kao i pravo da

zabrani posete određenom licu ili licima.

Pravo na pristanak

Član 15.

Pacijent ima pravo da slobodno odlučuje o svemu što se tiče njegovog života

i zdravlja, osim u slučajevima kada to direktno ugrožava život i zdravlje drugih lica.

Bez pristanka pacijenta ne sme se, po pravilu, nad njim preduzeti nikakva

medicinska mera.

Medicinska mera protivno volji pacijenta, odnosno zakonskog zastupnika

deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne sposobnosti, može se preduzeti samo u

izuzetnim slučajevima, koji su utvrđeni zakonom i koji su u skladu sa lekarskom

etikom.

Član 16.

Pacijent može dati pristanak na predloženu medicinsku meru izričito (usmeno

ili pismeno), odnosno prećutno (ako se nije izričito protivio).

Za preduzimanje predložene invazivne dijagnostičke i terapijske medicinske

mere, neophodan je pismeni pristanak pacijenta odnosno njegovog zakonskog

zastupnika.

Pacijenta ne obavezuje pristanak kome nije prethodilo potrebno obaveštenje

u skladu sa članom 11. ovog zakona, a nadležni zdravstveni radnik koji preduzima

medicinsku meru, u tom slučaju snosi rizik za štetne posledice.

Pristanak na predloženu medicinsku meru pacijent može opozvati (usmeno ili

pismeno), sve dok ne započne njeno izvođenje, kao i za vreme trajanja lečenja, pod

uslovima propisanim ovim zakonom.

Pacijent ima pravo da odredi lice koje će u njegovo ime dati pristanak,

odnosno koje će biti obavešteno o preduzimanju medicinskih mera, u slučaju da

pacijent postane nesposoban da donese odluku o pristanku.

Član 17.

Pacijent, koji je sposoban za rasuđivanje, ima pravo da predloženu

medicinsku meru odbije, čak i u slučaju kada se njome spasava ili održava njegov

život.

Nadležni zdravstveni radnik dužan je da pacijentu ukaže na posledice

njegove odluke o odbijanju predložene medicinske mere, i da o tome od pacijenta

zatraži pismenu izjavu koja se mora čuvati u medicinskoj dokumentaciji, a ako

pacijent odbije davanje pismene izjave, o tome će sačiniti službenu belešku.

U medicinsku dokumentaciju nadležni zdravstveni radnik upisuje podatak o

pristanku pacijenta, odnosno njegovog zakonskog zastupnika na predloženu

medicinsku meru, kao i o odbijanju te mere.

Član 18.

Nad pacijentom koji je bez svesti, ili iz drugih razloga nije u stanju da saopšti

svoj pristanak, hitna medicinska mera može se preduzeti i bez njegovog pristanka, o

čemu će se obavestiti članovi uže porodice, uvek kada je to moguće.

Medicinska mera iz stava 1. ovog člana u zdravstvenoj ustanovi, preduzima

se na osnovu konzilijarnog nalaza.

Ako zakonski zastupnik deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne

sposobnosti nije dostupan ili odbija predloženu hitnu medicinsku meru, hitna

medicinska mera može se preduzeti, ako je to u najboljem interesu pacijenta.

Ako se tokom operativnog zahvata pojavi potreba za njegovim proširenjem,

koji se nije mogao pretpostaviti, proširenje operativnog zahvata može se obaviti

samo ako je, na osnovu procene doktora medicine, odnosno doktora stomatologije

koji preduzima taj zahvat, on neodložno potreban.

Član 19.

Ako je pacijent dete ili je lišen poslovne sposobnosti, medicinska mera može

se preduzeti, uz pristanak njegovog zakonskog zastupnika, koji je prethodno

obavešten u smislu člana 11. ovog zakona.

Nadležni zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik dužan je da

omogući da dete, odnosno pacijent lišen poslovne sposobnosti i sam bude uključen u

donošenje odluke o pristanku na predloženu medicinsku meru, u skladu sa njegovom

zrelošću i sposobnošću za rasuđivanje.

Nadležni zdravstveni radnik, koji smatra da zakonski zastupnik pacijenta ne

postupa u najboljem interesu deteta ili lica lišenog poslovne sposobnosti, dužan je da

o tome odmah obavesti nadležni organ starateljstva.

Dete, koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje

može samostalno dati pristanak na predloženu medicinsku meru, uz prethodno

obaveštenje iz člana 11. ovog zakona.

Ako dete, koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje,

odbije predloženu medicinsku meru, nadležni zdravstveni radnik dužan je da

pristanak zatraži od zakonskog zastupnika.

Pravo na uvid u medicinsku dokumentaciju

Član 20.

Pacijent ima pravo uvida u svoju medicinsku dokumentaciju.

U slučaju kada je pacijent dete, odnosno lice lišeno poslovne sposobnosti,

pravo uvida u medicinsku dokumentaciju ima zakonski zastupnik, osim u slučaju iz

člana 24. stav 1. ovog zakona.

Dete, koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje, ima

pravo uvida u svoju medicinsku dokumentaciju.

- 7 -

Članovi uže porodice pacijenta imaju, izuzetno, pravo uvida u medicinsku

dokumentaciju svog člana porodice, ako su ti podaci od značaja za njihovo lečenje.

Nadležni zdravstveni radnik dužan je da uredno vodi medicinsku

dokumentaciju, u skladu sa zakonom, i da evidentira sve preduzete medicinske

mere, a posebno anamnezu, dijagnozu, dijagnostičke mere, terapiju i rezultat

terapije, kao i savete date pacijentu.

Pravo na poverljivost podataka

o zdravstvenom stanju pacijenta

Član 21.

Podaci o zdravstvenom stanju, odnosno podaci iz medicinske dokumentacije,

spadaju u podatke o ličnosti i predstavljaju naročito osetljive podatke o ličnosti

pacijenta, u skladu sa zakonom.

Podatke iz stava 1. ovog člana, dužni su da čuvaju svi zdravstveni radnici,

odnosno zdravstveni saradnici, kao i druga lica zaposlena u zdravstvenim

ustanovama, privatnoj praksi, organizacionoj jedinici visokoškolske ustanove

zdravstvene struke koja obavlja zdravstvenu delatnost, drugom pravnom licu koje

obavlja određene poslove iz zdravstvene delatnosti u skladu sa zakonom,

organizaciji obaveznog zdravstvenog osiguranja, kao i pravnom licu koje obavlja

poslove dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja, kod kojih je pacijent zdravstveno

osiguran, a kojima su ti podaci dostupni i potrebni radi ostvarivanja zakonom

utvrđenih nadležnosti.

Naročito osetljivim podacima o ličnosti pacijenta smatraju se i podaci o

ljudskim supstancama, na osnovu kojih se može utvrditi identitet lica od koga one

potiču.

Lica iz stava 2. ovog člana, kao i druga lica koja neovlašćeno, odnosno bez

pristanka pacijenta ili zakonskog zastupnika, raspolažu podacima iz medicinske

dokumentacije u suprotnosti sa ovim članom, i neovlašćeno iznose u javnost te

podatke, odgovorni su za odavanje naročito osetljivih podataka, u skladu sa

zakonom.

Član 22.

Dužnosti čuvanja podataka iz člana 21. stav 1. ovog zakona, nadležni

zdravstveni radnici, odnosno zdravstveni saradnici, kao i druga lica zaposlena kod

poslodavaca iz člana 21. stav 2. ovog zakona, mogu biti oslobođeni samo na osnovu

pismenog pristanka pacijenta, odnosno njegovog zakonskog zastupnika, ili na

osnovu odluke suda.

Ako je pacijent odnosno zakonski zastupnik, pismenom izjavom ili

ovlašćenjem overenim kod nadležnog organa, a koje se čuva u medicinskoj

dokumentaciji, dao pristanak na saopštavanje podataka o zdravstvenom stanju,

nadležni zdravstveni radnik može saopštiti podatke o zdravstvenom stanju pacijenta.

Izuzetno od stava 2. ovog člana, nadležni zdravstveni radnik može saopštiti

podatke o zdravstvenom stanju pacijenta punoletnom članu uže porodice, i u slučaju

kada pacijent nije dao pristanak na saopštavanje podataka o svom zdravstvenom

stanju, ali je saopštavanje tih podataka neophodno radi izbegavanja zdravstvenog

rizika za člana porodice.

Član 23.

Pacijent odnosno njegov zakonski zastupnik ima pravo na kopiju medicinske

dokumentacije i snosi neophodne troškove izrade kopije medicinske dokumentacije.

Izvodi, odnosno kopije medicinske dokumentacije za umrlog člana porodice

mogu se dati punoletnom članu uže porodice odnosno zakonskom zastupniku, na

njegov zahtev, radi ostvarivanja zakonom utvrđenih prava.

Član 24.

Dete, koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje, ima

pravo na poverljivost podataka koji se nalaze u njegovoj medicinskoj dokumentaciji.

Nadležni zdravstveni radnik, i pored zahteva deteta da se informacije o

njegovom zdravstvenom stanju ne saopšte njegovom zakonskom zastupniku, dužan

je da u slučaju ozbiljne opasnosti po život i zdravlje deteta, informacije o njegovom

zdravstvenom stanju saopšti njegovom zakonskom zastupniku.

Pravo pacijenta koji učestvuje u medicinskom istraživanju

Član 25.

Medicinsko istraživanje koje uključuje punoletnog poslovno sposobnog

pacijenta može se preduzimati samo uz njegov pristanak.

Pacijent pristanak iz stava 1. ovog člana mora dati u pismenom obliku, nakon

što je dovoljno obavešten o smislu, cilju, postupcima, očekivanim rezultatima,

mogućim rizicima, kao i o neprijatnim pratećim okolnostima istraživanja.

Na zahtev pacijenta, obaveštenje iz stava 2. ovog člana daje se i u pismenom

obliku.

Pacijent mora biti posebno upozoren da je slobodan da učešće u istraživanju

odbije i da pristanak koji je dao, u svako vreme opozove, u pismenom obliku.

Izuzetno, medicinsko istraživanje koje uključuje dete, odnosno pacijenta

lišenog poslovne sposobnosti, može se preduzeti radi neposredne koristi samog

pacijenta i uz pismeni pristanak njegovog zakonskog zastupnika, koji je prethodno

obavešten u smislu st. 2. i 4. ovog člana, osim ukoliko se sam pacijent tome ne

protivi.

Izuzetno, istraživanje u javnom zdravlju, koje uključuje dete koje je navršilo 15

godina života i koje je sposobno za rasuđivanje, a koje ne proizvodi direktnu korist i

ne nosi rizik za dete, može se odobriti ukoliko istraživanje ima za cilj da doprinese

boljem razumevanju stanja zdravlja ove populacije, uz pismeni pristanak samog

deteta ili njegovog zakonskog zastupnika, koji su prethodno obavešteni u smislu st.

2. i 4. ovog člana.

Nadležni zdravstveni radnik koji vrši medicinsko istraživanje, dužan je da vodi

računa o tome da zaštita života i zdravlja pacijenta uvek ima prednost u odnosu na

interes društva i nauke.

Pacijent, koji zbog medicinskog istraživanja pretrpi štetu na svom telu ili

zdravlju, ima pravo na naknadu štete u skladu sa zakonom, bez obzira na krivicu.

Zdravstvena ustanova je dužna da, pre početka medicinskog istraživanja,

osigura pacijenta koji učestvuje u medicinskom istraživanju, za slučaj nastanka štete

po zdravlje tog lica koja je izazvana medicinskim istraživanjem, u skladu sa

zakonom. Zdravstvena ustanova je dužna da zaključi ugovor sa pacijentom, kojim se

određuje iznos neophodnih troškova koji pripadaju pacijentu koji učestvuje u

medicinskom istraživanju.

Pacijent ima pravo da učestvuje u kliničkom ispitivanju lekova i medicinskih

sredstava, u skladu sa zakonom kojim se uređuje oblast lekova i medicinskih

sredstava.

Etički odbor zdravstvene ustanove, pre početka medicinskog istraživanja,

donosi odluku o preduzimanju medicinskog istraživanja koje uključuje pacijente u

zdravstvenoj ustanovi.

Zabranjeno je preduzimanje medicinskog istraživanja u privatnoj praksi.

Pravo deteta u stacionarnim zdravstvenim ustanovama

Član 26.

Dete do navršenih 15 godina života, ima pravo da bude smešteno na bolničko

lečenje u pratnji jednog od roditelja, usvojitelja ili staratelja, uvek kada je to moguće.

Dete koje se nalazi na bolničkom lečenju ima pravo na posete u najvećoj

mogućoj meri, u skladu sa svojim zdravstvenim stanjem i najboljim interesom.

Dete koje se nalazi na dužem bolničkom lečenju ima pravo na igru, rekreaciju

i obrazovanje, u skladu sa njegovim uzrastom, potrebama i najboljim interesom, u

meri u kojoj njegovo zdravstveno stanje to dozvoljava.

Pravo pacijenta da na sopstvenu odgovornost napusti

stacionarnu zdravstvenu ustanovu

Član 27.

Pacijent ima pravo da na sopstvenu odgovornost napusti stacionarnu

zdravstvenu ustanovu, osim u slučajevima propisanim posebnim zakonom.

O nameri napuštanja stacionarne zdravstvene ustanove iz stava 1. ovog

člana, pacijent je dužan da dâ pismenu izjavu, koja se čuva u medicinskoj

dokumentaciji pacijenta.

Podatak o napuštanju stacionarne zdravstvene ustanove bez najave

pacijenta, nadležni zdravstveni radnik obavezan je da upiše u medicinsku

dokumentaciju pacijenta.

Ako je pacijent dete, odnosno lišen poslovne sposobnosti, nadležni

zdravstveni radnik obavezan je da o napuštanju stacionarne zdravstvene ustanove

obavesti, bez odlaganja, njegovog zakonskog zastupnika, odnosno nadležni organ

starateljstva.

Ako je pacijent dete, odnosno lišen poslovne sposobnosti, a odluku o

napuštanju stacionarne zdravstvene ustanove, protivno najboljem interesu pacijenta,

donese zakonski zastupnik, nadležni zdravstveni radnik obavezan je da, bez

odlaganja, o tome obavesti nadležni organ starateljstva.

Pravo na olakšavanje patnji i bola

Član 28.

Pacijent ima pravo na najviši nivo olakšavanja patnje i bola, saglasno

opšteprihvaćenim stručnim standardima i etičkim principima, što podrazumeva

terapiju bola i humano palijativno zbrinjavanje.

Pravo iz stava 1. ovog člana ne podrazumeva eutanaziju.

Pravo na poštovanje pacijentovog vremena

Član 29.

U slučaju da ne postoje uslovi da se medicinska mera pruži odmah, pacijent

ima pravo na zakazivanje pregleda, dijagnostičkih procedura, kao i drugih

medicinskih mera i postupaka u najkraćem mogućem roku.

Zdravstvena ustanova je dužna da pacijentu, kome je konzilijum lekara

predložio određenu dijagnostičku proceduru radi davanja mišljenja o daljem lečenju,

izvrši odmah, odnosno u roku koji je odredio konzilijum lekara.

Zdravstvena ustanova je dužna da poštuje pacijentovo vreme i da pacijenta

blagovremeno obavesti o promeni termina pružanja zakazane zdravstvene usluge iz

stava 1. ovog člana.

Pravo na prigovor

Član 30.

Pacijent koji smatra da mu je uskraćeno pravo na zdravstvenu zaštitu, ili da

mu je postupkom zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika uskraćeno

neko od prava iz oblasti zdravstvene zaštite, ima pravo da podnese prigovor

zdravstvenom radniku koji rukovodi procesom rada ili direktoru zdravstvene

ustanove, odnosno osnivaču privatne prakse ili savetniku za zaštitu prava pacijenata.

Pravo na naknadu štete

Član 31.

Pacijent koji zbog stručne greške zdravstvenog radnika, odnosno

zdravstvenog saradnika, u ostvarivanju zdravstvene zaštite pretrpi štetu na svom

telu, ili se stručnom greškom prouzrokuje pogoršanje njegovog zdravstvenog stanja,

ima pravo na naknadu štete prema opštim pravilima o odgovornosti za štetu.

Pravo na naknadu štete ne može se unapred isključiti ili ograničiti.

III. DUŽNOSTI PACIJENATA

Član 32.

U postupku ostvarivanja zdravstvene zaštite dužnosti pacijenata, u smislu

ovog zakona, odnose se na odgovornost za lično zdravlje, prema drugim korisnicima

zdravstvenih usluga, zdravstvenim radnicima odnosno zdravstvenim saradnicima,

kao i drugim zaposlenima u zdravstvenoj ustanovi i privatnoj praksi.

U ostvarivanju zdravstvene zaštite, pacijent je dužan da se pridržava opštih

akata zdravstvene ustanove, privatne prakse, organizacione jedinice visokoškolske

ustanove zdravstvene struke koja obavlja zdravstvenu delatnost i drugih pravnih lica

koja obavljaju određene poslove iz zdravstvene delatnosti, o uslovima boravka i

ponašanja u njima.

Odgovornost pacijenta za lično zdravlje

Član 33.

Pacijent je dužan da pri ostvarivanju zdravstvene zaštite:

1) aktivno učestvuje u zaštiti, očuvanju i unapređenju svog zdravlja;

- 11 -

2) u potpunosti i istinito informiše nadležnog zdravstvenog radnika, odnosno

zdravstvenog saradnika o svom zdravstvenom stanju;

3) pridržava se uputstava i preduzima mere propisane od strane nadležnog

zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika.

Odgovornost pacijenta prema drugim korisnicima zdravstvenih

usluga

Član 34.

Pacijent je dužan da poštuje prava drugih pacijenata, utvrđena ovim

zakonom, koji ostvaruju zdravstvenu zaštitu u zdravstvenoj ustanovi, privatnoj praksi,

organizacionoj jedinici visokoškolske ustanove zdravstvene struke koja obavlja

zdravstvenu delatnost i drugim pravnim licima koja obavljaju određene poslove iz

zdravstvene delatnosti.

Odgovornost pacijenata prema zdravstvenim radnicima, odnosno

zdravstvenim saradnicima

Član 35.

Pacijent je dužan da se, u postupku ostvarivanja zdravstvene zaštite prema

zdravstvenom radniku, odnosno zdravstvenom saradniku odnosi sa poštovanjem i

uvažavanjem.

Zabranjeno je ometanje zdravstvenih radnika, odnosno zdravstvenih

saradnika prilikom pružanja zdravstvene zaštite.

Član 36.

Ako se pacijent ne pridržava dužnosti iz čl. 32-35. ovog zakona, nadležni

zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik, posle prethodnog upozorenja,

može otkazati pružanje dalje zdravstvene zaštite pacijentu, izuzev hitne medicinske

pomoći, o čemu je dužan da pismeno obavesti direktora zdravstvene ustanove, kao i

da u medicinsku dokumentaciju pacijenta unese razloge za odbijanje pružanja

zdravstvene zaštite.

U slučaju iz stava 1. ovog člana, zdravstvena ustanova, privatna praksa,

organizaciona jedinica visokoškolske ustanove zdravstvene struke koja obavlja

zdravstvenu delatnost i druga pravna lica koja obavljaju određene poslove iz

zdravstvene delatnosti, dužni su da pacijentu obezbede dalje pružanje odgovarajuće

zdravstvene zaštite.

Član 37.

Pacijent je dužan da blagovremeno informiše nadležnu zdravstvenu ustanovu

o otkazivanju termina za zakazane preglede i medicinske postupke, kao i o promeni

adrese i telefonskog broja.

IV. ZAŠTITA PRAVA PACIJENATA

Član 38.

Zaštitu prava pacijenata obezbeđuje jedinica lokalne samouprave,

određivanjem lica koje obavlja poslove savetnika za zaštitu prava pacijenata i

obrazovanjem Saveta za zdravlje.

Zaštitu prava osiguranog lica obezbeđuje i organizacija zdravstvenog

osiguranja kod koje je to lice zdravstveno osigurano.

Način i postupak zaštite prava iz zdravstvenog osiguranja svojim opštim

aktom bliže uređuje organizacija zdravstvenog osiguranja iz stava 2. ovog člana.

Savetnik za zaštitu prava pacijenata

Član 39.

Poslove savetnika za zaštitu prava pacijenata (u daljem tekstu: savetnik

pacijenata) obavlja diplomirani pravnik sa položenim stručnim ispitom za rad u

organima državne uprave, sa najmanje tri godine radnog iskustva u struci i

poznavanjem propisa iz oblasti zdravstva.

Savetnik pacijenata obavlja poslove zaštite prava pacijenata po podnetim

prigovorima i pruža potrebne informacije i savete u vezi sa pravima pacijenata.

Savetnik pacijenata može obavljati poslove za više jedinica lokalne

samouprave.

Odluku o organizovanju, finansiranju i uslovima rada savetnika pacijenata, u

skladu sa potrebama pacijenata i kapacitetima zdravstvene službe na teritoriji

jedinice lokalne samouprave, donosi nadležni organ jedinice lokalne samouprave.

Član 40.

Savetnik pacijenata ima službenu legitimaciju, kojom se identifikuje prilikom

dolaska u zdravstvenu ustanovu, privatnu praksu, organizacionu jedinicu

visokoškolske ustanove zdravstvene struke koja obavlja zdravstvenu delatnost i

drugo pravno lice koje obavlja određene poslove iz zdravstvene delatnosti.

Obrazac i sadržinu službene legitimacije iz stava 1. ovog člana propisuje

ministar nadležan za poslove zdravlja.

Zdravstvena ustanova, privatna praksa i pravna lica iz stava 1. ovog člana

dužni su da na vidnom mestu istaknu ime i prezime, radno vreme savetnika

pacijenata, kao i adresu i broj telefona na koji se pacijent može obratiti radi zaštite

svojih prava.

U cilju efikasnog rada savetnika pacijenata, zdravstvena ustanova, privatna

praksa i pravna lica iz stava 1. ovog člana dužni su da savetniku pacijenata, u

prisustvu zdravstvenog radnika, omoguće uvid u medicinsku dokumentaciju

pacijenta, koja je u vezi sa navodima iznetim u prigovoru.

Zdravstvena ustanova, privatna praksa i pravna lica iz stava 1. ovog člana

obavezni su da, na zahtev savetnika pacijenata, u postupku po prigovoru, bez

odlaganja, a najkasnije u roku od pet radnih dana, dostave savetniku pacijenata sve

tražene informacije, podatke i mišljenja.

Član 41.

Pacijent, odnosno njegov zakonski zastupnik prigovor može podneti

savetniku pacijenata pismeno ili usmeno na zapisnik.

Po prigovoru iz stava 1. ovog člana, savetnik pacijenata odmah, a najkasnije

u roku od pet radnih dana od dana podnošenja prigovora, utvrđuje sve bitne

okolnosti i činjenice u vezi sa navodima iznetim u prigovoru.

Nakon utvrđivanja svih relevantnih činjenica i okolnosti, savetnik pacijenata

sačinjava izveštaj, koji odmah, a najkasnije u roku od tri radna dana, dostavlja

podnosiocu prigovora, rukovodiocu organizacione jedinice i direktoru zdravstvene

ustanove, odnosno osnivaču privatne prakse.

Direktor zdravstvene ustanove, odnosno osnivač privatne prakse, obavezan

je da u roku od pet radnih dana od dobijanja izveštaja savetnika pacijenata, dostavi

savetniku pacijenata obaveštenje o postupanju i preduzetim merama u vezi sa

prigovorom.

Podnosilac prigovora, koji je nezadovoljan izveštajem savetnika pacijenata iz

stava 3. ovog člana, može se, u skladu sa zakonom, obratiti Savetu za zdravlje,

zdravstvenoj inspekciji, odnosno nadležnom organu organizacije zdravstvenog

osiguranja kod koje je pacijent zdravstveno osiguran.

Savetnik pacijenata dostavlja mesečni izveštaj o podnetim prigovorima

direktoru zdravstvene ustanove, radi njegovog informisanja i preduzimanja određenih

mera u okviru njegove nadležnosti.

Savetnik pacijenata dostavlja tromesečni, šestomesečni i godišnji izveštaj

Savetu za zdravlje.

Ministar nadležan za poslove zdravlja propisuje način postupanja po

prigovoru, obrazac i sadržaj zapisnika i izveštaja savetnika pacijenata, u roku od tri

meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Savet za zdravlje

Član 42.

Savet za zdravlje, obrazovan u jedinici lokalne samouprave, u skladu sa

zakonom kojim se uređuju jedinice lokalne samouprave, pored zadataka utvrđenih

statutom, odnosno odlukom jedinice lokalne samouprave, obavlja i određene zadatke

iz oblasti zaštite prava pacijenata, i to:

1) razmatra prigovore o povredi pojedinačnih prava pacijenata na osnovu

dostavljenih i prikupljenih dokaza i utvrđenih činjenica;

2) o utvrđenim činjenicama obaveštava podnosioca prigovora i direktora

zdravstvene ustanove, odnosno osnivača privatne prakse na koju se prigovor odnosi

i daje odgovarujuće preporuke;

3) razmatra izveštaje savetnika pacijenata, prati ostvarivanje prava

pacijenata na teritoriji jedinice lokalne samouprave i predlaže mere za zaštitu i

promociju prava pacijenata;

4) podnosi godišnji izveštaj o svom radu i preduzetim merama za zaštitu

prava pacijenata nadležnom organu jedinice lokalne samouprave, kao i ministarstvu

nadležnom za poslove zdravlja, a na teritoriji Autonomne pokrajine i organu uprave

nadležnom za poslove zdravlja.

Radi informisanja i ostvarivanja potrebne saradnje, izveštaj iz stava 1. tačka

4) dostavlja se Zaštitniku građana.

Savet za zdravlje pored predstavnika lokalne samouprave, čine i predstavnici

udruženja građana iz reda pacijenata, zdravstvenih ustanova sa teritorije jedinice

lokalne samouprave, kao i nadležne filijale Republičkog fonda za zdravstveno

osiguranje.

Član 43.

Savetnik pacijenata i članovi Saveta za zdravlje obavezni su da u svom radu

postupaju u skladu sa propisima kojima se uređuje zaštita podataka o ličnosti.

V. KAZNENE ODREDBE

Prekršaji

Član 44.

Novčanom kaznom od 300.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj

zdravstvena ustanova, odnosno drugo pravno lice koje obavlja zdravstvenu delatnost

ako:

1) pacijentu ne omogući ostvarivanje prava na slobodan izbor doktora

medicine, odnosno doktora stomatologije (član 12);

2) bez pristanka pacijenta, odnosno protivno njegovoj volji ili bez pristanka

zakonskog zastupnika deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne sposobnosti, budu

preduzete medicinske mere (član 15. st. 2. i 3);

3) pacijentu ne omogući uvid u svoju medicinsku dokumentaciju (član 20.

stav 1);

4) zakonskom zastupniku ne omogući uvid u medicinsku dokumentaciju

kada je pacijent dete, odnosno lice lišeno poslovne sposobnosti (član 20. stav 2);

5) detetu, koje je navršilo 15. godinu života i koje je sposobno za

rasuđivanje, ne omogući uvid u njegovu medicinsku dokumentaciju (član 20. stav 3);

6) prekrši obavezu čuvanja naročito osetljivih podataka o ličnosti pacijenta,

odnosno raspolaže ili rukuje podacima iz medicinske dokumentacije pacijenta

suprotno odredbama čl. 21. i 22;

7) pacijentu, zakonskom zastupniku, odnosno punoletnom članu uže

porodice ne omogući ostvarivanje prava iz člana 23;

8) prekrši pravo deteta, koje je navršilo 15 godina života, na poverljivost

podataka, koji se nalaze u njegovoj medicinskoj dokumentaciji i ako prekrši obavezu

da u slučaju ozbiljne opasnosti po život i zdravlje deteta, tu informaciju saopšti

njegovom zakonskom zastupniku ( član 24);

9) pre početka medicinskog istraživanja ne osigura pacijenta, koji učestvuje

u medicinskom istraživanju, kod nadležne organizacije za osiguranje ili ako vrši

medicinsko istraživanje koje uključuje pacijente, bez prethodne odluke etičkog

odbora zdravstvene ustanove (član 25. st. 9. i 11);

10) savetniku pacijenata ne omogući uvid u medicinsku dokumentaciju koja

je u vezi sa navodima iznetim u prigovoru ili ako, u postupku po prigovoru, u roku od

pet radnih dana ne dostavi savetniku pacijenata sve tražene informacije, podatke i

mišljenja (član 40. st. 4. i 5);

11) direktor zdravstvene ustanove, odnosno osnivač privatne prakse ne

dostavi u određenom roku obaveštenje savetniku pacijenata o preduzetim merama

po prigovoru (član 41. stav 4).

Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u zdravstvenoj

ustanovi,odnosno drugom pravnom licu koje obavlja zdravstvenu delatnost

novčanom kaznom od 30.000 do 50.000 dinara.

Za prekršaj iz stava 1. ovog člana tač. 2) do 7), 9) i 10) kazniće se i

zdravstveni radnik preduzetnik novčanom kaznom od 100.000 do 500.000 dinara.

Član 45.

Novčanom kaznom od 500.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj

zdravstveni radnik preduzetnik ako postupa suprotno odredbama člana 25. stav 12.

ovog zakona.

Član 46.

Novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj

zdravstveni radnik ako:

1) pacijentu uskrati pravo na informacije (član 7. stav 1);

2) pacijentu, odnosno zakonskom zastupniku ne da obaveštenje koje je

potrebno kako bi pacijent, odnosno zakonski zastupnik doneo odluku o pristanku ili

nepristanku na predloženu medicinsku meru, odnosno u medicinsku dokumentaciju

ne unese podatak o datom obaveštenju ili ako pacijentu, odnosno zakonskom

zastupniku onemogući uvid u troškove lečenja (član 11);

3) drugim licima saopšti lične informacije za koje je saznao, odnosno koje

mu je pacijent u toku pružanja zdravstvene zaštite saopštio (član 14. stav 2);

4) bez pristanka pacijenta, odnosno protivno njegovoj volji ili bez pristanka

zakonskog zastupnika deteta, odnosno pacijenta lišenog poslovne sposobnosti, nad

pacijentom preduzme medicinsku meru (član 15. st. 2. i 3);

5) u medicinsku dokumentaciju pacijenta ne upiše podatak o pristanku ili

odbijanju pristanka pacijenta, odnosno zakonskog zastupnika na predloženu

medicinsku meru i pacijentu ne omogući uvid u svoju medicinsku dokumentaciju ili

ako ne vodi medicinsku dokumentaciju u skladu sa zakonom (član 17. stav 3. i član

20. st. 1. i 5);

6) zakonskom zastupniku ne omogući uvid u medicinsku dokumentaciju

kada je pacijent maloletno, odnosno lice lišeno poslovne sposobnosti i ako detetu

koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje, ne omogući uvid

u njegovu medicinsku dokumentaciju (član 20. st.2 i 3);

7) prekrši obavezu čuvanja naročito osetljivih podataka o ličnosti pacijenta,

odnosno raspolaže ili rukuje podacima iz medicinske dokumentacije pacijenta

suprotno odredbama čl. 21, 22. i 24;

8) ne upiše u medicinsku dokumentaciju pacijenta podatak o napuštanju

zdravstvene ustanove bez najave pacijenta, ne obavesti, bez odlaganja, o

napuštanju stacionarne zdravstvene ustanove od strane deteta, odnosno pacijenta

lišenog poslovne sposobnosti nadležni organ starateljstva, odnosno zakonskog

zastupnika ili ne obavesti, bez odlaganja, nadležni organ starateljstva o odluci

zakonskog zastupnika da dete, odnosno pacijent lišen poslovne sposobnosti napusti

stacionarnu zdravstvenu ustanovu, protivno najboljem interesu pacijenta (član 27. st.

3-5).

Za prekršaj iz stava 1. ovog člana tač. 3) i 8) kazniće se i zdravstveni

saradnik.

Član 47.

Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj

savetnik pacijenata, ako ne dostavlja mesečni izveštaj direktoru zdravstvene

ustanove, odnosno tromesečni, šestomesečni i godišnji izveštaj Savetu za zdravlje

(član 41. st. 6. i 7).

VI. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 48.

Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši ministarstvo nadležno za

poslove zdravlja.

Član 49.

Jedinice lokalne samouprave organizovaće rad i obezbediti uslove i

finansijska sredstva za rad savetnika pacijenata i Saveta za zdravlje u roku od šest

meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Danom isteka roka iz stava 1. ovog člana prestaju da važe odredbe člana 39.

Zakona o zdravstvenoj zaštiti („Službeni glasnik RS”, br. 107/05, 72/09 – dr. zakon,

88/10, 99/10, 57/11 i 119/12).

Član 50.

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe čl. 26-38,

čl. 40, 40a, čl. 42. i 43, član 256. stav 1. tač. 1)-6), član 259. stav 1. tač. 1)-6) i član

263. Zakona o zdravstvenoj zaštiti („Službeni glasnik RS”, br. 107/05, 72/09-dr.

zakon, 88/10, 99/10, 57/11 i 119/12).

Član 51.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom

glasniku Republike Srbije”.